دندان و دندان پزشکی در طول تاریخ
به بهانه روز ملی دندان پزشک و هفته‌ی دندان پزشکی
دندان‌های پوسیده‌ی ۲۵۰۰۰ ساله!
عجیب نیست اگر تاریخ دندان‌پزشکی را از قدیمی‌ترین جمجمه‌های یافت شده‌ای که دندان‌هایی پوسیده داشته است آغاز کنیم چرا که اگر دندان پوسیده‌ای نبود، دندان‌پزشکی نیز به وجود نمی‌آمد. بر این اساس، جمجمه‌های ۲۵۰۰۰ هزارساله‌ای که باستان‌شناسان کشف کرده‌اند، دندان‌هایی پوسیده داشته‌اند و همین امر نشان می‌دهد که دندان‌درد و مشکلات دندان، قدمتی به اندازه‌ی تاریخ بشریت دارند و زیست مدرن و یا تغییر ذائقه‌ی غذایی، الزاما عامل اصلی بیماری‌ها و پوسیدگی دندان نبوده‌اند.
دندان‌پزشکی در ۷۰۰۰ سال قبل از میلاد!
رود سند یکی از سه رود مهم شبه قاره‌ی هند است که زادگاه یکی از قدیمی‌ترین تمدن‌های بشری با عنوان تمدن رود سند بوده است. قدمت این تمدن را برابر با سومریان و مصریان می‌دانند. بر اساس بررسی دانشمندان و باستان‌شناسان از آثار به جا مانده، در حدود هفت هزار سال پیش از میلاد مسیح، مردمان این تمدن، بر روی دندان‌ها اعمالی جهت ترمیم انجام می‌داده‌اند.
کرم دندان: اولین متهم!
هنوز که هنوز است اصطلاح «دندان کرم‌خورده» تقریبا در تمامی فرهنگ‌ها کاربرد دارد. این باور قدمتی حداقل ۷۰۰۰ ساله دارد و علیرغم پیشرفت‌های شگفت‌انگیز علمی در حوزه‌ی دندان و دندان‌پزشکی، هنوز توسط اقشار مختلف و در جوامع گوناگون به کار برده می‌شود. قدیمی‌ترین سند در این مورد مربوط می‌شود به یک متن از تمدن سومریان با قدمت ۵۰۰۰ سال پیش از میلاد، که پوسیدگی دندان را به کرم دندان ربط داده است. عجیب است که این باور در تمامی تمدن‌ها از مصر و هند گرفته تا چین و ژاپن رواج داشته است و عجیب‌تر این که در طول زمان همچنان تداوم داشته است به طوری که حتی در اواخر قرن چهاردهم میلادی، گای د شالیاک که یک پزشک جراح بود، ایده‌ی کرم دندان را به عنوان عامل پوسیدگی دندان، ترویج می‌کرد.
مایاها پیشتاز زیبایی دندان!
زیباسازی دندان‌ها امروزه امری طبیعی است و مردان و زنان در تمام دنیا فقط برای زدودن زردی دندان‌ها و اصلاح اعوجاج آن‌ها و… و داشتن لبخندی زیباتر، به کلینیک‌های زیبایی دندان مراجعه می‌کنند اما، اهمیت زیبایی دندان‌ها امری امروزی نیست. بر اساس بقایای یافته شده از تمدن مایاها در جنوب کشور مکزیک کنونی و شمال آمریکای مرکزی، مردمان این تمدن علاقه‌ی خاصی به تزئین و زیباسازی دندان‌های خود داشته‌اند.
آن‌ها با سوراخ کردن دندان‌ها و چسباندن نگین‌هایی به آن‌ها دست به زیباسازی دندان‌هایشان می‌زدند و یا جای خالی دندان‌های کشیده شده را با دندان‌هایی که از دندان گاو تراشیده شده بودند، توسط ورقه‌های نازک طلا به دندان‌های سالم می‌چسباندند.
پاپیروس ادوین اسمیت: قدیمی‌ترین سند پزشکی!
ادوین اسمیت باستان‌شناسی بود که در زمینه‌ی مصر باستان تخصص داشت. او چهل ساله بود که یک متن پایروس باستانی را از یک دلال مصری خرید و تا آخر عمرش هم نفهمید که چه اثر ارزشمندی را به دست آورده است ولی دختر او آن‌قدر باهوش بود که آن را به جامعه‌ی تاریخ نیویورک بسپارد تا متخصصان این انجمن ارزش واقعی آن را کشف کنند. این کشف شگفتی بزرگ در دنیای پزشکی به حساب آمد و دانشمندان را شگفت‌زده کرد. این پاپیروس که قدمت آن حدود ۳۶۰۰ سال بود، عملا جزوه‌ای پزشکی به حساب می‌آمد و برخی معتقد بودند که رونویسی از متون حتی کهن‌تر با قدمتی ۵۰۰۰ ساله می‌تواند باشد. در این متن که نشان‌دهنده‌ی دانش پیشرفته‌ی مصریان در مورد بدن انسان، بیماری‌ها و درمان آن‌ها است به مسائل مربوط به دندان نیز پرداخته شده است. از سوی دیگر، در نوشته‌های بقراط، پزشک معروف یونان باستان و حتی در نوشته‌های ارسطو فیلسوف یونانی نیز اشاره‌هایی به درمان بیماری‌های لثه و دندان و کشیدن دندان‌ها با ابزار مخصوص شده است.
جندی‌شاپور زادگاه اولین کتاب دندان‌پزشکی در ایران باستان
ساسانیان آخرین سلسله‌ی شاهنشاهی ایران باستان بودند که بعد از ۴۲۷سال حکمرانی، با حمله‌ی اعراب سقوط کردند. جندی‌شاپور که بخشی از خرابه‌های آن هنوز در خوزستان باقی است، یکی از قدیمی‌ترین دانشگاه‌های جهان است که متعلق به دوره‌ی ساسانیان است که بعد حمله‌ی اعراب نیز همچنان به فعالیت خود ادامه داد. یکی از دانشجویان همین دانشگاه، شخصی به اسم ابو زید حنین بن اسحاق عبادی بغدادی یکی اولین کتاب‌های اختصاصی در مورد دندان و فک و لثه را با عنوان عربی مقاله فی حفظ الاسنان و استصلاحها به رشته‌ی تحریر درآورده است.
قرن هفدهم طلیعه‌ی دندان‌پزشکی مدرن
پدر دندان‌پزشکی مدرن کسی نیست جز پیر فوشارد. او که یک پزشک فرانسوی بود نقش مهمی در پیشرفت دانش دندان‌پزشکی ایفا کرد. برای اثبات اهمیت فوشارد فقط لازم است به دو مورد اشاره کنیم. اول اینکه او اولین کسی بود که پر کردن دندان را به عنوان یک شیوه‌ی درمانی معرفی نمود و دوم اینکه او اولین کسی بود که به نقش اسیدهای مشتق شده از مواد قندی در پوسیدگی دندان اشاره کرد.
دندان‌پزشکی در ایران در دوران متاخر
قبل از ۱۲۹۰شمسی، طبابت و دندانسازی در ایران قانون خاصی نداشت و هر کسی بر اساس تجربه و یا تحصیلات در خارج به این کار مبادرت می‌کرد. ولی از این سال به بعد، هم طبابت و هم دندانسازی منوط به کسب اجازه‌نامه‌ی رسمی از وزارت معارف آن زمان بود(هر چند که نظارت آن‌چنانی اعمال نمی‌شد).
در سال ۱۳۰۰ شمسی فقط ۳ دندانپزشک در شهر تهران که پایتخت بود، وجود داشت. دکتر فالک کوش میلچارسکی لهستانی، دندانپزشک مخصوص رضاشاه، دکتر اتکیناشتومپ سوئیسی، دندانپزشک مخصوص اتابک و دکتر هارطیون استپانیان که اهل ترکیه و از پزشکان دربار بود. با دستور رضا شاه در سال ۱۳۰۷ مبنی بر تأسیس مدرسه‌ی دندانسازی، این کار شروع شد و دو سال بعد به کار افتاد. این مدرسه که مدیریت آن را دکتر ملیچارسکی عهده‌دار بود در دارالفنون قرار داشت. با تاسیس دانشگاه تهران، مدرسه طب یا پزشکی به دانشگاه منتقل شد. در این دوران شرط ورود به دانشکده‌های پزشکی داشتن مدرک دیپلم کامل متوسطه بود.
شورای دانشگاه، استفاده از کلمه‌ی دندانپزشک به جای طبیب دندان‌ساز و مکانیسین دندان به جای دندان‌ساز را در سال ۱۳۲۲ تصویب کرد.
گواهی‌نامه و پروانه‌ی رسمی
از سال ۱۳۲۴ بود که گواهینامه‌ی رسمی و پروانه‌ی اشتغال به کار فارغ‌التحصیلان دندان‌پزشکی با عنوان دندانپزشک صادر شد. دوره‌ی تحصیل در رشته‌ی دندان‌پزشکی در دانشگاه‌های سراسر کشور تا سال ۱۳۳۰، به مدت ۴ سال بود و از آن سال تا سال ۱۳۴۸، به ۵ سال تغییر یافت. ۱۳۴۸ تا همین امروز دوره‌ی فارغ‌التحصیلی در این رشته، ۶ سال است.
روز دندانپزشک و هفته‌ی دندان‌پزشکی
از سال ۱۳۴۲ تا پیروزی انقلاب اسلامی، ۲۴ دی‌ماه به عنوان روز دندان‌پزشکی اعلام شده بود. بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، در سال ۱۳۶۲، با تصویب هیئت وزیران روز ۲۳ فروردین به عنوان روز دندانپزشک و هفته‌ی آخر فروردین به عنوان هفته‌ی دندان‌پزشکی، نام‌گذاری شد.