به مناسبت روز معلم, معلمان مبارزان خط مقدم نبرد با جهل

نام‌گذاری روز معلم در ایران داستانی جالب دارد. امروزه بسیاری سالروز شهادت مرتضی مطهری را روز معلم می‌دانند. البته این مسئله اشتباه نیست ولی تقارن جالبی بین روز معلم بعد از انقلاب اسلامی و روز معلم قبل از انقلاب وجود دارد.

تا قبل از پیروزی انقلاب اسلامی هم روز ملی معلم در تاریخ رسمی ایران ثبت شده بود. ماجرای ثبت این روز به عنوان روز معلم مربوط میِ‌شود به یکی از وقایع تراژیک در اردیبهشت ماه ۱۳۴۰. روزی که قتل یک معلم ساده تغییرات عظیمی را رقم زد. ماجرا از این قرار بود که دولت شریف امامی لایحه‌ی سقف حقوق معلمان را به مجلس ارائه کرده بود و معلمان از این لایحه راضی نبودند. در این بین رئیس دانشسرای عالی آن دوران که محمد درخشش نام داشت و با حمایت حزب توده که در آن دوران حزب قدرتمندی به حساب میِ‌آمد در راستای اعتراض به این لایحه از معلمان می‌خواهد که اعتصاب کنند و همزمان تظاهراتی را به راه میِ‌اندازد.

این تظاهرات با همراهی گروهی از معلمان در مقابل مجلس و در میدان بهارستان برگزار می‌شود. تحلیل ساواک از این تجمع این بوده که آمریکا با نفوذی که بر روی محمد درخشش دارد، این تظاهرات را مدیریت میِ‌کند. با ورود مامورین پلیس به ماجرا، رئیس کلانتری که شخصی بوده به نام ناصر شهرستانی به سمت تجمع‌کنندگان تیراندازی می‌کند. در این تیراندازی، چند نفر زخمی می‌شوند ولی یکی از گلوله‌ها به سر یکی از معلمان اصابت می‌کند. این معلم ابوالحسن خانعلی نام داشت. معلمی ساده بدون هیچ گرایش حزبی که در عین حال دانشجوی دکترای فلسفه‌ی دانشگاه تهران نیز بود. معلمان پیکر خانعلی را بر دوش می‌گیرند و او را به بیمارستان می‌رسانند ولی امدادهای پزشکان کاری از پیش نمی‌برد و خانعلی جانش را از دست می‌دهد.

با اعتراضاتی که در پی مرگ خانعلی صورت می‌گیرد رئیس کلانتری برکنار می‌شود و دادگاهی می‌شود. شریف امامی که نخست‌وزیر بود تحت فشار مجبور به استعفا می‌شود و علی امینی به نخست‌وزیری می‌رسد و در همان ابتدای کار قول می‌دهد که حقوق معلمان را افزایش دهد و در انتها با برابر شدن حقوق معلمان و مهندسان، غائله پایان می‌گیرد. از همان سال، برای دلجویی و بزرگداشت مقام معلم، سالروز شهادت ابوالحسن خانعلی به عنوان روز معلم در تقویم رسمی ایران ثبت می‌گردد.

یک سال بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، در ۱۱ اردیبهشت ۱۳۵۸، واقعه‌ای دیگر روی می‌دهد. در این روز در منزل مهدی سحابی جلسه‌ای برگزار می‌شود. مرتضی مطهری برای شرکت در این جلسه همراه با راننده‌اش راهی می‌شود.

ساعت ۱۰ و چهل دقیقه، مهماانان سحابی هم جلسه را برگزار کرده‌اند و هم شام‌شان را خورده‌اند و تصمیم می‌گیرند به خانه‌هایشان بروند. مطهری تصمیم می‌گیرد همراه با یکی از مهمانان به خانه‌اش برود. کسی که مطهری را قرار است ببرد حاج طرخانی نام دارد که اتومبیل‌اش را کمی بالاتر نگه داشته است. او همراه با یکی از مهمانان دیگر به نام کتیرائی مشغول صحبت است که مطهری برای اینکه مزاحم صحبت آن‌ها نشود کمی جلوتر حرکت می‌کند غافل از این‌که سرکوچه مرد جوانی اسلحه به دست در سایه‌ی دیواری پناه گرفته و منتظر است. مطهری سر کوچه می‌رسد و همزمان جوان از سایه بیرون می‌آید. مطهری را به اسم صدا می‌زند. مطهری به سمت او برمی‌گردد و مرد به محض اطمینان از اینکه او مطهری است، اسلحه‌اش را بالا می‌آورد و گلوله‌ای به سمت سرمطهری شلیک می‌کند و سریع فرار می‌کند.

مطهری را سریع به بیمارستان می‌رسانند ولی کار از کار گذشته است و او دعوت حق را لبیک گفته است. فردای آن روز خبر شهادت مرتضی مطهری اعلام می‌شود و تازه همه می‌فهمند که ایران یکی از بزرگترین اساتید فلسفه و بزرگترین تئوریسین انقلاب را از دست داده است. گروه تروریستی فرقان که پیش از این ترورهای اشخاص مختلفی همچون سرلشکر قرنی را انجام داده بود، مسئولیت این ترور را نیز بر عهده می‌گیرد. هر چند خیلی سریع تروریست و هم‌دستانش دستگیر شده و به سزای اعمالشان می‌رسند ولی این ترور یکی جان یکی از بزرگ‌ترین سرمایه‌های انقلاب و یکی از مهم‌ترین یاران امام خمینی را می‌گیرد. همین اهمیت بود که باعث شد روز ۱۲ اردیبهشت هر سال به یاد این معلم شهید نام‌گذاری گردد.

به هر حال تقارن شهادت دو معلم یکی در سال ۱۳۴۰ و دیگری در سال ۱۳۵۸، تقارن عجیبی است حتی اگر جایگاه علمی و سیاسی آن‌ها با هم ناهمخوان باشد. نکته‌ی مهم این است که هر دوی آن‌ها معلم بودند و معلم کسی است که در مواجهه با جهل و نادانی قد علم کرده است و در خط مقدم ایستاده است. شاید بسیاری از دانش‌آموزانی که در مقاطع مختلف در کلاس‌های درس حاضر می‌شوند چندان به این مسئله آگاه نباشند که آموخته‌هایشان، آینده‌ی آن‌ها و به تبع آن آینده‌ی کشور را رقم می‌زند و معلمانی که بی‌چشمداشت آن‌چنانی، هر آن‌چه در چنته دارند را در طبق اخلاص قرار می‌دهند چه نقش مهمی را بر عهده دارند. روز معلم از این جهت اهمیت دارد تا هم برای دانش‌آموزان و هم برای آحاد جامعه، نقش بی‌بدیل معلمان را بازگو کند.