اگر تا همین یکی دو دههی پیش مسائل مربوط به محیط زیست فقط توجه اهل علم و سیاستمداران را برمیانگیخت، امروزه اوضاع به شدت تغییر کرده است و تقریبا تمام اقشار مردم چه در ایران و چه در دیگر نقاط جهان به مسئلهی محیط زیست و اهمیت آن وقوف یافتهاند. دلیل این امر را میتوان به موارد متعددی ارتباط داد، از آگاهیبخشیهای گسترده در فضای مجازی و سایر رسانهها نظیر تلویزیون و… و حتی فیلمهای سینمایی که در رابطه با بحرانهای زیست محیطی داستانپردازی میکنند، تا تاثیراتی مربوط به اینگونه مسائل که به صورت مستقیم یا غیرمستقیم و به طور کم و زیاد، بر زندگی انسانها دارند. شاید ده پانزده سال قبل، خشک شدن دریاچهی ارومیه برای بسیاری از مردم مسئلهی علیالسویه به نظر میرسید و در نهایت برخی از آنها به خاطر حس نوستالژیای که نسبت به آن داشتند در مقابل اخباری که مبنی بر خشک شدن بود، واکنش نشان میدادند ولی امروزه حتی بچههایی که در مدارس حتی ابتدایی درس میخوانند نسبت به فجایعی که این اتفاق در بخش اعظمی از جغرافیای میتواند به وجود آورد آگاه هستند. کمبود آب آشامیدنی، امروز هر خانوادهی ایرانی را نگران میکند و قطعی مکرر آب آشامیدنی مخصوصا در برخی نقاط محروم و تصاویر مردان و زنان و بچههایی که با ظرفی در دست، در صف نوبت آب قرار گرفتهاند، ذهن هر انسانی را دچار تشویش میکند.
علاوه بر مردم، دولتها هم امروزه نسبت به مشکلاتی که معضلات محیط زیست دچار آن شده و به تبع آن دامن مردم را نیز خواهد گرفت، آگاهتر شدهاند. اگر تا همین چند سال پیش همین دولتمردها فقط در حد شعار به این مسائل عکسالعمل نشان میدادند، با توجه به مشکلاتی که امروز دیگر قابل لمس شدهاند، تلاش میکنند بر این بحرانها فائق آیند. حسب این موارد، محیط زیست امروزه، به یکی از مهمترین دغدغههای بشریت بدل شده است.
واقعیت این است که بحرانهای متعدد زیستمحیطی که دامنگیر انسان شدهاند و هر روز بیش از گذشته، خطر آنها احساس میشود، نتیجهی رفتار خود انسانها با محیط زیست است. این رفتارها چه خرد باشند(برای مثال کسی که هنگام تفرج در منطقهای جنگلی، آشغالهایش را بیرون میریزد و جمعآوری نمیکند) و چه کلان باشند(مثل تصمیم دولتهای برای استفاده از سوختهای فسیلی)، تاثیرات کوتاهمدت و اغلب بلند مدت مخربی
بر محیط زیست دارند. تاثیراتی که در نتیجهی آنها، خود اجتماعات انسانی نیز از آنها در امان نخواهند بود. انواع بیماریها از تنگی نفس به خاطر آلودگی هوا گرفته تا سرطان پوست ناشی از تابش خورشید، تا کمبود آب در بسیاری از نقاط جهان که به بحران آب تبدیل شده است، فقط نمونههایی از این موارد است. بیهوده نیست که دانشمندان اعلام کردهاند جنگهای آینده جنگ بر سر آب خواهد بود!
معضعلات محیط زیست به دلیل زیادهخواهیهای انسانها چنان تنوعی دارند که دولتها برای حلوفصل آنها مجبور شدهاند کارگروههای متعددی را ایجاد کنند و علیرغم تمام این تلاشها، دانشمندان حوزهی محیط زیست، همچنان آیندهی روشنی را برای بشریت، پیشبینی نمیکنند.
سیلهای خانمانبراندازی که نتیجهی جنگلزدایی بیرویه هستند، گرمایش جهانی که باعث آب شدن یخهای قطبی شده و در نتیجهی آن آب دریاها بالا آمده و بخشی از زمین را تسخیر کرده است، تودههای هوای آلوده که
مخصوصا کلانشهرها را در برگرفتهاند، معضلات مربوط به ضایعات مواد پلاستیکی که دریاها را آلوده ساخته و ماهیها را به عنوان یکی از منابع غذایی انسانها از بین بردهاند، زبالههای اتمی که رادیواکتیو موجود در آنها، انواع بیماریها را نثار انسانها و حیوانات و گیاهان میکنند، بیابانهایی که در مناطق سرسبز در حال زایش هستند و… همه و همه فقط بخشی از لیست بلندبالای معضلات محیط زیست هستند که گریبانگیر بشر شدهاند.
۵۴ سال پیش، سازمان ملل متحد، با درک اهمیت محیط زیست، روز پنجم ماه ژوئن میلادی را به عنوان روز جهانی محیط زیست اسمگذاری کردند تا شاید هر ساله حداقل برای یک روز شده توجه مردم و سیاستمداران را به این امر خطیر جلب کنند و رفتار نادرست آنها با محیط زیست را ترمیم بخشند. دو سال بعد، یعنی در پنجم ژوئن سال ۱۹۷۴ میلادی، اولین کنفرانس مربوط به محیط زیست در شهر اسپوکن آمریکا برگزار شد و اولین شعار روز جهانی محیط زیست با عنوان «تنها یک زمین» اعلام گردید. تا سال ۱۹۸۷ این کنفرانس برگزار میشد ولی در همین سال، قرار بر این شد تا به صورت چرخشی در کشورهای عضو سازمان ملل برگزار گردد که متاسفانه تا به حال ایران میزبان آن نبوده است.
شعار سال ۲۰۲۴ روز جهانی محیط زیست عبارت است از:
«احیای زمین، بیابانزایی و مقاومسازی در برابر خشکسالی»
متاسفانه به دلایل گوناگون کشور ما به لحاظ زیست محیطی در شرایط خوبی به سر نمیبرد و همین شعار سال ۲۰۲۴ نیز به شدت کشور ما را شامل میشود. خشکسالی و بیابانزایی و از بین بردن زمین در کشور ما به شدت
رواج دارد و لازم است دولتمردان با اتخاذ سیاستهایی کاربردی و در سطح کلان و قطعا علمی، با این معضلات مهم برخورد نمایند. خشکسالی فقط خشک شدن تعدادی درخت و زمین زراعی نیست، خشکسالی یعنی از بینرفتن منابع آب زیرزمینی، یعنی کمبور آب و مواد غذایی و… و از همین چند سطر میتوان فهمید فقط و فقط خشکسالی چه فجایع عظیمی میتواند به بار آورد.