مریم میرزاخانی نابغه‌ای که بعد از مرگش شناختیم!
تا سال ۱۳۹۶ بسیاری از مردم ایران حتی نام مریم میرزاخانی را نشنیده بودند چه برسد به اینکه او را بشناسند. با مرک زودرس او در در ۲۳ تیرماه ۱۳۹۶ بود که ناگهان غوغایی به راه افتاد و روزنامه‌ها و صفحات مجازی و حتی رادیو تلویزیون از او نام بردند و در موردش نوشتند. امروز دیگر مریم میرزاخانی چهره‌ای مشهور است. درباره‌ی او بعد از مرگش کتاب‌ها نوشته شده و برنامه‌های مختلفی ساخته شده، نام او روی مکان‌های مختلفی از دبیرستان و کتابخانه گرفته تا خیابان‌های آلمان و فرانسه خودنمائی می‌کند و هر ساله در روزی که به یاد او روز زن در ریاضیات نامیده شده، کنفرانس‌ها و همایش‌هایی برگزار می‌شود و از خدمات درخشان و بی‌بدیل او در حوزه‌ی ریاضیات صحبت می‌شود و همه‌ی اینها در حالی اتفاق می‌افتد که وقتی او معتبرترین نشان علمی در رشته‌ی
ریاضیات را به عنوان اولین زن دریافت کرد، هر چند به طور محدود برخی مسئولین وقت از جمله رئیس جمهور دریافت این نشان را به او تبریک گفتند ولی فقط دو سه روزنامه عکسی سانسور شده از او را در صفحه‌ی اول
روزنامه‌شان چاپ کردند و بقیه کلا حتی اشاره‌ای به این رویداد مهم و افتخارآمیز جهانی نکردند. اینکه چرا و چگونه می‌شود که ملتی و حکومتی دانشمند بزرگش را این چنین در طول زندگی‌اش نادیده بگیرد و بعد از مرگش مرثیه‌سرایی کند موضوع این نوشته نیست ولی لازم است که هر کدام از ما، هرازگاهی در مورد این مسئله حداقل در خلوت خود اندیشه کنیم چرا که قطعا مریم میرزاخانی‌های بسیاری چه بسا در اطراف ما هستند که هر کدام از ما و البته مسئولین ما، آن‌ها را نادیده می‌گیریم و می‌گیرند!
مریم میرزاخانی در بیست‌ودوم اردیبهشت ماه ۱۳۵۶ در تهران به دنیا آمد و تحصیلاتش را در همانجا شروع کرد. پدر و مادرش علاقه‌ی خاصی به تحصیل او داشتند و به همین دلیل بعد از مقطع ابتدایی با شرکت در آزمون
سمپاد به دبیرستان فرزانگان رفت. در سال‌های ۷۳ و ۷۴ زمانی که در دبیرستان فرزانگان دوران دبیرستان خود را می‌گذراند برنده‌ی مدال طلای المپیاد کشوری شد و همزمان طلای المپیاد جهانی ریاضی هنگ‌کنگ را نیز دریافت کرد. این طلا انگار که برای او راضی‌کننده نبود و سال بعد در المپیاد جهانی ریاضی کانادا، با نمره‌ی کامل،
برنده‌ی مدال طلا شد. نکته‌ی جالب اینکه او به همراه رویا بهشتی(دیگر نابغه‌ی ایرانی) اولین زنانی بودند که به المپیاد ریاضی ایران راه یافته بودند. میرزاخانی متخصص شکستن رکوردها بود. او اولین زنی بود که دو سال پی‌درپی مدال طلای المپیاد ریاضی را به خود اختصاص داد و اولین زنی در جهان بود که با نمره‌ی کامل برنده‌ی مدال طلا شد.
بعد از دبیرستان به دانشگاه شریف رفت و بعد از اخذ مدرک کارشناسی برای ادامه‌ی تحصیل به دانشگاه هاروارد آمریکا رفت. در سال ۲۰۰۴ میرزاخانی موفق شد مدرک دکترای خود را بگیرد و در دانشگاه پرینستون به عنوان استادیار، به تدریس بپردازد.
او هم زمان مشغول نوشتن مقالات و انجام تحقیقات در رشته‌ی خود بود. همین تحقیقات و مقالات بود که باعث شد نشریه‌ی معتبر پاپیولار ساینس او را به عنوان یکی از ۱۰ ذهن برتر جوان جهان انتخاب کند. در سال ۲۰۰۹ جایزه‌ی بلومونتال انجمن ریاضیات آمریکا را به خانه برد. موفقیت‌های او غیرقابل کنترل بودند و همچنان برای معادله‌ها و مسائل ریاضی لاینحل راه‌حل پیدا می‌کرد تا اینکه در سال ۲۰۱۴ برنده‌ی مدال فیلدز به عنوان معتبرترین و مهم‌ترین جایزه‌ی ریاضیات جهان شد. او با دریافت این جایزه نه تنها اولین ایرانی بلکه نخستین زنی بود که نامش را به عنوان برنده‌ی فیلدز در تاریخ ریاضیات جهان ثبت کرد.
به دنبال دریافت جایزه‌ی فیلدز او در سال ۲۰۱۶ به عضویت آکادمی ملی علوم آمریکا و در سال ۲۰۱۷ به عضویت آکادمی ملی علوم هنر آمریکا درآمد که مرگ فرصت نداد تا در مراسم معارفه‌اش در این نهاد شرکت کند.
میرزاخانی که در سال ۱۳۸۴ با استادیار دانشگاه استنفورد به نام یان وانداراک(که اصالتا اهل چک بود) ازدواج کرده بود، صاحب دختری شد که نامش را آناهیتا گذاشتند.
بیماری سرطان او یا خیلی دیر تشخیص داده شد و یا خیلی دیر اطلاع‌رسانی گشت. در تیرماه سال ۱۳۹۶ بود که اعلام شد او به سرطان سینه مبتلا شده است و در ۲۳ تیرماه خبر درگذشت او در تمام جهان پیچید در حالی که این نابغه‌ی ریاضی که تمام رکوردهای موجود در
عالم ریاضی را شکسته بود و فعالیت‌هایش مایه‌ی افتخار برای زنان تمام جهان بود، فقط ۴۰ سال داشت! میرزاخانی یک بار در بیست سالگی طی حادثه‌ای که برای شرکت‌کنندگان در المپیاد ریاضی افتاد و اتوبوس‌شان در راه برگشت واژگون شد و ۶ نفر از آن‌ها فوت کردند، از مرگ گریخته بود ولی این بار اجل مهلت نداد هر چند که زندگی پربار او نوعی دهان‌کجی به اجل مرگ بود چرا که او در طول زندگی کوتاه خود آن قدر خدمات ارائه داده بود که نامش بر پیشانی تاریخ ماندگار گردد.
یک سال بعد از مرگ مریم میرزاخانی، با پیشنهاد کمیته بانوان انجمن ریاضی ایران، اتحادیه بین‌المللی انجمن‌های ریاضی جهان زادروز او را به عنوان روز جهانی زن در ریاضیات نام‌گذاری نمود.
یاد و نامش گرامی باد!