ایران به واسطهی تاریخ طولانیاش و به دلیل اینکه یکی از کهنترین تمدنهای بشری را تجربه کرده است، محل امپراطوریهای عظیمی در جغرافیای گستردهی خود تجربه کرده است و همین امپراطوریها لازم بود که ارتش و انواع سلاحها را داشته باشند تا در کنار کشورگشاییها از مرز و بوم خود نیز در مقابل دشمنان، حفاظت کنند. موزههای ایران و موزههای معروف جهان همچون موزهی لوور فرانسه، سرشارند از آثار باقیمانده و کهن دوران قدیم ایران که قدرت جنگاوری و دفاعی ایرانیان را اثبات میکنند.
با این حال و علیرغم دوران کهن، صنعت دفاعی ایران در دوران مدرن، تاریخچهای چندان طولانی ندارد و به جز چند دههی اخیر و اختصاصا بعد از انقلاب اسلامی، ایران جایگاه خاصی در حوزهی صنعت دفاعی و جنگی نداشته است.
نگاهی به تاریخجهی سازمان صنایع دفاعی ایران میتواند به خوبی این امر را توضیح دهد. اولین محصول نظامی/جنگی که در ایران ساخته شد اسلحهی برنو بود. این اتفاق مربوط به سال ۱۳۰۴ شمسی است. این در
حالیست که کشورهای اروپایی قرنها پیش به سلاحهای گرم مجهز شده بودند. با شروع دوران جدید و مخصوصا جنگ جهانی اول و ارتباطات ایران با کشورهای پیشرفتهی اروپایی، اگر حاکمان ایران هوشمندانه عمل میکردند شاید ایران از همان دوران میتوانست به جای خرید سلاح، توانمندی تولید آن را کسب کند ولی این اتفاق هرگز نیفتاد و به جای آن، ایران به واردات اسلحه روی آورد و به بازار سلاحهای اغلب از مد و از کار افتادهی غربیها تبدیل شد. در دوران پهلوی دوم این امر به یک مسئلهی معمول بدل شده بود. اروپاییها و بعد از آنها آمریکاییها هر چند ایران را به انواع سلاحها مجهز میکردند ولی این سلاحها همیشه در حدی بودند که ایران قدرت عمل زیادی نداشته باشد. خطوط تولید برخی سلاحها سبک در ایران ایجاد شده بود ولی همچنان فنآوری سلاحهای سنگین و بهروز در اختیار ایران نبود. هر از گاهی وعدههایی همچون ایجاد خط تولید برخی سلاحها از موشک و تانک گرفته تا حتی هواپیماهای جنگی پیشرفتهای مثل اف ۱۴۴ به ایرانیها داده میشد ولی این وعدهها هرگز به سرانجامی نمیرسید.
با وقوع انقلاب اسلامی ایران، کشورهای غربی و آمریکا، به خاطر دشمنیشان با انقلاب، حتی از ارسال سلاح نیز خودداری کردند. دو سال بعد، وقتی صدام بعثی حمله به ایران را آغاز کرد، صنعت دفاعی ایران در ضعیفترین حالت خود بود. با این حال جنگ هر چند صدمات زیادی به مردم و اقتصاد و زیرساختهای ایران وارد ساخت، امام خودباوری خاصی را در میان ایرانیها ایجاد کرد و در عین حال، موقعیتی را به وجود آورد که ایران، مجبور به ساخت سلاح شود. این خودباوری و نیاز به داشتن صنایع دفاعی چنان بود که حتی برخی دانشگاههای غیرمرتبط، از امکانات خود برای تولید سلاح مایه گذاشتند و دانشمندان و دانشگاهیان نیز پای به میدان نهادند. مهندسی معکوس یکی از مهمترین راهکارهای ایران برای پیشرفت در حوزهی صنایع دفاعی بوده است و نمود آن مخصوصا در حوزهی صنعت موشکی به خوبی عیان است.
در دوران دفاع مقدس، زمانی که عراق که مثل ایران فاقد صنعت دفاعی بود و فقط توسط دشمنان ایران تجهیز و پشتیبانی میشد، با موشکهای دوربرد خود مرتب شهرهای ایران را مورد هدف قرار میداد. در این بین ایران برای
مقابله مثل فقط توانسته بود معدودی موشک از یکی از کشورهای عربی تهیه کند که همانها هم به دلیل ترس همان کشور عربی، همهشان شلیک نشدند. با این حال شیرمردی به نام حسن تهرانی مقدم که به همراه یارانش دورهی آموزشی کوتاهی برای شلیک موشک در سوریه دیده بودند، عزم خود را جزم کرد تا با تکیه بر باور و داشتهی خود و یارانش، ابتدا گروهان پرتاب موشک را تشکیل دهد و در نبود تیم شلیک مصری، خودشان آستین بالا بزنند. بعد از مدتی آنها توانستند موشکهای باقیمانده را در راستای اقدام مقابله به مثل به سمت بغداد شلیک کنند. صدام که انتظار چنین چیزی را نداشت ابتدا از در انکار درآمد و اصابت موشکهای ایرانی به بغداد را به خرابکاری و بمبگذاری ربط داد ولی موشکهای بعدی باعث شدند او اعتراف کند که ایران توانمندی شلیک موشک را که کاری بسیار تخصصی بوده است به دست آورده است.
حسن مقدم و دوستانش با دریافت این مسئله که موشک چه نقش مهمی در بازدارندگی دارد، حتی بعد از تمام شدن جنگ دست از تلاش برنداشتند و این بار به سمت ساخت موشک رفتند. اولین موشکهای ایران در این
دوران محصول مهندسی معکوس دانشمندان ایرانی از نمونههای خارجی بودند. با موفقیت پروژههای مختلف و کسب تجربیات در این حوزه بود که صنعت دفاعی ایران از مهندسی معکوس فراتر رفت و به نوآوریهای درخشان در حوزهی صنایع موشکی رسید و این موفقیتها چنان سترگ بودند که ایران توانست در مدتی کوتاه در حوزهی صنعت موشکی به یکی از کشورهای نامآور برسد که علاوه بر تولید داخلی، حتی به صادرات آن بپردازد.
در حوزههای دیگر نیز همین اتفاق بعد از انقلاب افتاد و امروزه میٱوان با سری بلند و با افتخار اعلام کرد که ایران اسلامی در حوزهی صنایع دفاعی نه تنها به خودکفایی رسیده است بلکه در عرصهی جهانی، حرف برای گفتن دارد.
