هشدار وقوع ریزگردهای سمی در آذربایجان!
بهروز ساری صراف، رئیس دانشکده برنامه ریزی و علوم محیطی دانشگاه تبریز در گفتگو در خصوص دلایل خشکی دریاچه ارومیه عنوان کرد: وضعیت بارش‌ها و شرایط اقلیمی در خشک شدن دریاچه ارومیه تنها ۱۰ الی ۱۵ درصد تاثیر گذار است، بطوری که طی ۱ الی ۳ سال گذشته شاهد بیشترین بارش ها در حوزه دریاچه ارومیه بوده‌ایم ولی افزایش چشمگیری در وسعت آب دریا را شاهد نبودیم.
وی ادامه داد: عوامل متعدد زیادی از جمله سیاست های اقتصادی، اجتماعی، قانون گذاری کشاورزی، فرهنگ زراعی مردم و برنامه های دولتی در خشک شدن دریاچه ارومیه تاثیر گذار بوده‌اند.
ساری صراف با اشاره به حوزه هایی که اولویت درگیری با عوارض خشک شدن دریاچه را دارند، گفت: تاثیر خشکی دریاچه ارومیه مسلماً در اولین قدم بر حوزه بهداشت و سلامت است، در نتیجه خشکی ۹۵ درصدی دریاچه ارومیه و فقدان آب در سطح دریاچه، رسوبات نمکی در سطح زمین ظاهر شده و در اثر وزش بادهای غربی که از سمت عراق و کرمانشاه وارد کشور می‌شود، باعث ایجاد ریزگردها در سطح گسترده در منطقه عمدتاً در اراضی شرقی دریاچه می شود.
وی افزود: مواد سمی که توسط رودخانه ها از طریق شهرهای اطراف، از جمله فاضلاب های انسانی، فاضلاب های شیمیایی کارخانه‌ها و فاضلاب های بیوشیمیایی بیمارستان ها وارد دریاچه ارومیه می شود به شکل ریزگرد های موجود در سطح دریاچه عوارض خود را به تدریج در شهر ها و روستاهای آذربایجان شرقی و دیگر استان ها نشان خواهد داد.
وی بیان کرد: همچنین در حوزه کشاورزی، اگر ریزگردهای نمکی در اراضی زراعی رسوب کند، در طول زمان، ماهیت و قدرت بهره وری خاک را ضعیف خواهد کرد و در صورت استفاده از کودهای شیمیایی برای افزایش بهره وری خاک، اصلاح خاک هزینه بالایی را خواهد داشت و ضربه خطرناکی به اقتصاد کشاورزی و نهایتاً استقرار تمدنی وارد خواهد کرد. همه این مشکلات موجب خواهد شد که این منطقه به منطقه‌ای تبدیل شود که سکونت در آنجا غیر ممکن و یا حداقل با مشکلات فراوانی روبرو شود.
این استاد دانشگاه با تقدیر از زحمات انجام شده دانشگاه علوم پزشکی تبریز در این زمینه افزود: از نظر همکاران علوم پزشکی، تحقیقات علمی نشان دهنده عوارضی در سلامتی مردم از جانب خشکی شدن دریاچه نیست! ولی به نظر می رسد که تحقیقات کافی در منطقه بلافصل سواحل دریاچه انجام نیافته و الزامی است که برای انجام تحقیقات به شهر ها و روستاهای اطراف دریاچه ارومیه مانند روستاهای تسوج و شبستر و بناب و اذرشهر رفته و آزمایشاتی دقیق انجام شود . ایجاد ایستگاه های تحقیقاتی در منطقه و نمونه برداری از این حوزه باید در اولویت فعالیت دانشگاه علوم پزشکی قرار بگیرد.
وی اضافه کرد: احیا و بازسازی خاک های زراعی و کم کردن اثرات گرد و غبار های نمکی بر این خاک ها ،زمان‌بر است و مسئولین با کوتاهی در این مورد زمان را از دست می‌دهند. باید اراضی کشاورزی خودمان را در برابر طوفان‌های نمکی مقاوم کنیم ولی بجای آن،ما خود را برای پذیرش ضربات احتمالی دریاچه و عوامل آن آماده می‌کنیم!
وی با بیان اینکه با خشک شدن دریاچه ارومیه شاهد انتقام طبیعت خواهیم بود، اظهار کرد: تمامی ارکان حاکمیتی و مردم این سرزمین، در نتیجه این بی توجهی نسبت به دریاچه ارومیه شاهد مشکلات زیادی خواهند بود، باید در این شرایط درایت و تدبیر بیشتری نسبت قبل داشته باشیم زیرا طبیعت فرصت دومی به ما و منطقه ما نخواهد داد.
وی همچنین گفت: قانون گذاران و نمایندگان مجلس در حوزه انتخابی خود برای رای گیری از مردم و بالا بردن محبوبیت خود، قول و پیشنهاد ساخت سد را ارایه می دهند، در حالی که منطقه ما دیگر بیش از این تحمل سدسازی را ندارد. قوه قضاییه باید نیز به موضوع ورود کند و با تاکید به تحویل حق آبه از سد های ساخته شده توسط وزارت نیرو، اقدام قاطع خود را نشان بدهد در مقابل اینچنین نمایندگان نیز باید از راه های قانونی مقاومت نمایند.
عضو هیات تحریریه فصلنامه جغرافیا و مخاطرات محیطی، در انتقاد از فعالیت‌های کند و تدریجی ستاد احیای دریاچه ارومیه اظهار کرد: با انتقال آب رودخانه ها به اراضی کشاورزی بخاطر افزایش سطوح زیر کشت و افزایش تقاضاها جمعیتی و با به تاخیر انداختن پروژه های انتقال آبرسانی به دریاچه، نمی‌توانیم جلوی خشکی آن را بگیریم. باید توجه داشت که پتانسیل کشت آبی منطقه توانایی گسترش اراضی زراعی آبی را ندارد و مسوولان استانی و کشوری باید آگاه باشد که اکوسیستم منطقه در حال گسیخته شدن و انهدام کامل است.
وی افزود: مداخلات انسانی، چه از طریق ارگان های دولتی مانند سد سازی و فرسودگی سیستم های آبرسانی و چه از طریق کشاورزی با آبیاری شبیه آبیاری مردم قرون وسطی و افزایش هدر رفت آب توسط مردم شهرها، کار احیای دریاچه ارومیه را سخت تر کرده است.
وی اظهار امیدواری کرد: امکان بازیابی دریاچه ارومیه وجود دارد. بطوری که با تغییر سیاست‌های کلان کشاورزی، ارتقاء سیستم‌های آبرسانی، ارتقاء فرهنگ مصرفی مردم و اجرای طرح نکاشت و بسیاری از روش‌های دیگر می‌توانیم به احیای دریاچه ارومیه به کمک کنیم.